Naturalne, czyste olejki eteryczne są esencją rośliny. Są bogate w składniki odżywcze zawarte w różnych jej częściach — od łodygi, przez liście, aż po pąki. Proces produkcji może trwać nawet do kilku tygodni. Dzisiaj pokażemy Ci, jak powstają czyste olejki eteryczne, będące źródłem bogactwa natury.
W tym artykule:
- Czym jest czysty olejek eteryczny?
- Do czego można używać olejków eterycznych?
- Tłoczenie na zimno, czyli jak pozyskać eteryczne olejki cytrusowe
- 3 rodzaje destylacji wodnej
- Przegląd mniej popularnych sposobów pozyskiwania olejków eterycznych
- Hydrolat — diamentowy produkt uboczny powstawania olejków eterycznych
Czym jest czysty olejek eteryczny?
Naturalny, czysty olejek eteryczny jest „krwią” rośliny. Skład olejku eterycznego jest niezwykle prosty. To po prostu jedna substancja oleista boga w składniki odżywcze zawarte w różnych częściach danej rośliny. Pozyskiwane są z korzeni, łodyg, liści, igieł, pąków lub płatków kwiatów. Surowcem może być nawet żywica lub kora. Ich naturalność świadczy o wysokiej jakości olejku eterycznego.
Czyste, skoncentrowane olejki eteryczne tym właśnie różnią się od tych popularnych, syntetycznych produktów. Nie zawierają syntetycznych substancji nośnych, rozpuszczalników, które nasączono jedynie olejkami eterycznymi dla pozyskania zapachu.
Olejki zapachowe naturalne są bogate w składniki odżywcze roślin. Dzięki temu wykorzystują terapeutyczne działania składników aktywnych sprawdzonych przez setki lat i potwierdzonych współczesnymi badaniami.
fot. Julia Mafalda
Do czego można używać olejków eterycznych?
Naturalne olejki eteryczne o stwierdzonej wartości terapeutycznej działają nie tylko na sferę psychiczną. Coraz więcej badań potwierdza ich lecznicze działania w przypadku chorób somatycznych.
Warto stosować niektóre olejki eteryczne w zaburzeniach pracy układu pokarmowego, hormonalnego, czy sercowo-naczyniowego.
Wszechstronne działanie olejków eterycznych wykorzystuje się do pomocy w leczeniu dolegliwości somatycznych takich jak infekcje (np. olejek goździkowy), do leczenia zmian skórnych, a nawet oparzeń (olejek eteryczny lawendowy). Skoncentrowane olejki eteryczne są niezastąpione w aromaterapii.
Są też świetną bazą do skomponowania własnych, unikalnych perfum, czego uczymy na warsztatach Eliksiru Mocy prowadzonych przez Olejową Szkołę.
Produkcja jest bardzo precyzyjna, a każdy krok ma znaczenie. Najpopularniejsze metody to:
- tłoczenie na zimno;
- destylacja wodą;
- destylacja parą wodną;
- destylacja wodno-parowa.
W procesie pozyskiwania olejków stosuje się także destylację CO2, macerację, enfleurage oraz zastosowanie rozpuszczalnika alkoholowego.
Metoda produkcji dobrana jest do rodzaju rośliny, jej specyfiki oraz wydajności. Pozwala to zachować wysoką jakość olejku eterycznego rośliny.
Dzisiaj szczegółowo omówimy najpopularniejsze z nich, czyli tłoczenie na zimno i destylację parową i/lub wodą.
fot. Julia Mafalda
Tłoczenie na zimno — jak pozyskać olejki cytrusowe
Do produkcji czystych olejków eterycznych cytrusowych najczęściej wykorzystuje się tłoczenie na zimno.
W procesie najistotniejszą częścią jest przebicie i rozerwanie woreczków rozmieszczonych na spodzie skórki, gdzie gromadzona jest substancja oleista bogata w składniki odżywcze.
Wykorzystuje się specjalistyczne urządzenie, do którego wkłada się całe, nieobrane owoce. Tam następuje mechaniczne przebicie skórki i uwolnienie olejków eterycznych. Spływają one do zbiornika umieszczonego w dolnej części.
Owoce są następnie wyciskane. W ten sposób pozyskuje się sok oraz pozostały olejek eteryczny, który samodzielnie nie wypłynął z owocu.
Powstały płyn jest mieszaniną oleju, soku i drobnych cząstek miąższu oraz skórek. Poddawany jest wirowaniu, którego celem jest usunięcie części stałych.
W kolejnym etapie olejek eteryczny rośliny oddzielany jest od soku i odprowadzany do osobnego zbiornika.
Tłoczenie na zimno nazywane jest także ekstrakcją olejków eterycznych.
Destylacja parą wodną — najbardziej popularna metoda pozyskiwania olejków zapachowych
Jest to najbardziej powszechna metoda pozyskiwania olejku eterycznego rośliny. Popularności sprzyja jej wszechstronność. Stosuje się ją do produkcji olejków eterycznych z pąków i płatków kwiatów, liści, kory, łodyg, a nawet z żywicy drzew np. olejek eteryczny kadzidłowy Oilo Bio 5 ml.
W tej metodzie wybrane części roślin poddawane są działaniu pary wodnej w pojemniku zwanym destylatorem. Najlepszy jest miedziany alembik, chociaż częściej są to urządzenia wykonane ze stali nierdzewnej.
Pierwszym krokiem do pozyskania olejków eterycznych przez destylację parą wodną jest umieszczenie materiału roślinnego w destylatorze/alembiku. Następnie przez przepuszczana jest przez niego para wodna. Powoduje to wydzielanie się olejków eterycznych w postaci substancji lotnych. Tak powstały i rozpuszczony olejek eteryczny przedostaje się do kolby kondensacyjnej, zwanej skraplaczem. Następuje schłodzenie i skroplenie materiału. Para staje się znów wodą, a olejek eteryczny o innej gęstości jest od niej oddzielony w sposób naturalny.
Ta bogata, odżywcza esencja zbiera się w oddzielnym pojemniku.
Destylację parą wodną można stosować do owoców cytrusowych, jednak obniża to wartość samej esencji. Dlatego w przypadku cytrusów polecamy olejki eteryczne z owoców tłoczonych na zimno. Warto zwrócić na to uwagę przy zakupie produktu.
Innym wyrobem są natomiast olejki eteryczne z liści owoców cytrusowych zwane „petitgrain” pozyskiwane w procesie destylacji parowej. Jednak charakteryzują się one zupełnie innymi właściwościami.
Julia Mafalda - OlejkowaSzkola.pl
podczas warsztatów z destylacji hydrolatów i olejków eterycznych
Destylacja wodą — metoda idealna do subtelnych roślin
Płatki niektórych kwiatów są zbyt delikatne na pozyskanie olejku eterycznego drogą destylacji parowej. Zbijają się w grudki, co uniemożliwia wręcz pozyskanie substancji oleistej. W ich przypadku stosuje się destylację wodną.
Płatki zanurza się w gorącej wodzie. W ten sposób „oddają” one cenny olejek eteryczny rośliny. Ciepła mieszanka jest następnie schładzana.
Obie ciecze trafiają do separatora, gdzie zostają oddzielone na olejek eteryczny i wodę.
Destylacja wodno-parowa — idealne metoda na pozyskanie olejków eterycznych ziołowych
Ten sposób pozyskiwania olejków eterycznych wykorzystywany jest przy drobnym materiale roślinnym — typu niewielkie liście, igły drzew iglastych oraz drobne listowie popularnych ziół.
W wyniku destylacji wodno-parowej pozyskuje się bezcenne, bogate i aromatyczne olejki eteryczne ziołowe. Część z nich można wykorzystywać także w postaci przyprawy. Nadają się do tego wszystkie olejki eteryczne Young Living z serii „+”.
Wybrane części roślin umieszcza się w pojemniku z wodą, a następnie podgrzewa. Para z olejkami eterycznymi w postaci substancji lotnych przedostaje się do kolby kondensacyjnej. Tam następuje schładzanie.
Obie ciecze przechodzą następnie do separatora, gdzie są oddzielane. Powstaje czysty, skoncentrowany olejek eteryczny.
fot. Julia Mafalda / Ethy Academy
Przegląd mniej popularnych metod używanych do pozyskiwania olejków eterycznych
Jak wspominaliśmy, istnieje jeszcze kilka, mniej popularnych sposobów pozyskiwania olejków zapachowych naturalnych. Ich rzadkie stosowanie ma swoje uzasadnienia. Przyjrzymy się im:
Ekstrakcja CO₂ - destylacja dwutlenkiem węgla
Proces jest bardzo zbliżony do destylacji parą wodną. Rozpuszczalnikiem w tym wypadku jest dwutlenek węgla — całkowicie bezwonny i bezsmakowy gaz obojętny dla człowieka i środowiska.
Ekstrakcja CO₂ przebiega w niższej temperaturze, co powoduje, że olejki eteryczne są nieco bogatsze. Nie dochodzi do utraty części składników aktywnych przy kontakcie z wysoką temperaturą. Są też gęstsze, co czasem może utrudniać ich stosowanie.
Produkcja olejków eterycznych przy użyciu metody destylacji CO₂ jest droższa, dlatego stosowana rzadziej niż ekstrakcja parą wodną.
Maceracja
W tej metodzie nie powstaje czysty olejek eteryczny, a tzw. macerat lub olejek infuzyjny.
Części rośliny (mogą być też suszone) sieka się drobno i umieszcza w rozpuszczalniku. Jest nim olej bazowy.
Mieszankę pozostawia się na 1 tydzień, potrząsając od czasu do czasu. Ekstrakt roślinny przedostaje się i miesza z olejem kosmetycznym.
Po tym czasie powstała mieszanka jest przerzedzana, a pozostała masa dodatkowo wyciskana, by uzyskać jak największą ilość maceratu.
Na końcu procesu wyrób przechodzi filtrację w celu uzyskania klarownej konsystencji. Nie następuje oddzielenie oleju bazowego od olejku eterycznego.
Powstały macerat jest w rzeczywistości olejem kosmetycznym wzbogaconym o olejek eteryczny i składniki aktywne wybranej rośliny.
Enfleurage — moczenie w cieczy tłustej
Jest to najstarsza metoda pozyskiwania olejków eterycznych, która obecnie wykorzystywana jest niezwykle rzadko i w ostateczności. Stosuje się ją przy delikatnym materiale roślinnym typu płatki, pąki lub całe kwiaty.
Rozpuszczalnikiem jest tu tłuszcz. Najczęściej wykorzystuje się łój zwierzęcy, stąd wiele wątpliwości natury etycznej, jakie pojawiają się w związku z tym sposobem produkcji olejków eterycznych.
W pojemniku szklanym umieszczana jest bezwonna substancja tłusta. Na jej powierzchni rozkłada się cienką warstwę kwiatów lub płatków, które następnie przez okres nawet kilku tygodni “oddają” jej swój olejek eteryczny. Po tym czasie usuwa się suchy materiał roślinny i nakłada nowy. Proces powtarza się aż do maksymalnego nasączenia tłustego rozpuszczalnika esencją roślinną.
W tej metodzie nie powstaje czysty olejek eteryczny, a specyficzny produkt do ciała i włosów zwany: “enfleurage pomada”.
fot. Julia Mafalda
Pozyskiwanie olejków eterycznych przy użyciu rozpuszczalnika
Jest to metoda wykorzystywana okazjonalnie i dla w przypadku roślin o małej zawartości substancji oleistych. Tak powstają niektóre olejki eteryczne żywiczne.
W procesie wykorzystuje się rozpuszczalniki spożywcze z grupy alkoholi typu etanol i heksan.
Materiał roślinny w nim zanurzony. Pod jego wpływem wydziela się woskowata substancja zwana konkretem. Miesza się ona z alkoholem, a wynikiem tego jest uwalnianie cząstek oleju eterycznego rośliny. W kolejnym pojemniku powstała mieszanka jest podgrzewana w celu oddzielenia olejku eterycznego od rozpuszczalnika. Do kolby kondensacyjnej przedostaje się czysty olejek eteryczny. Stąd trafia on do zbiornika.
Hydrolat — diamentowy produkt uboczny powstawania olejków eterycznych
Jeśli olejek eteryczny to złoto rośliny, to hydrolat jest jej diamentem. Powstaje jako produkt uboczny produkcji olejków eterycznych metodą destylacji. Jest to woda oddzielana od olejku eterycznego naturalnego w ostatnim etapie produkcji.
Hydrolaty to bomba składników odżywczych. Zawierają nie tylko te same elementy co olejki eteryczne, ale także inne wartościowe elementy, które zostały pozyskane w procesie produkcji, jednak były zbyt lekkie i pozostały w wodzie lub się w niej rozpuściły.
Hydrolaty są fantastyczne do stosowania w kosmetologii. Odżywiają i nawilżają skórę. Polecane są także do aromaterapii, a współczesna medycyna naturalna wykorzystuje je także w homeopatii. Działają bowiem nieco delikatniej i łagodniej niż olejki eteryczne.
To ciekawe produkty, którym z pewnością poświęcimy osobny wpis.
Julia Mafalda i uczestnicy warsztatów Olejkowej Szkoły
"Stwórz swój hydrolat - Mgiełka Mocy". Pokrzywnik, 2021
