Eteryczny olejek golteriowy - właściwości i zastosowanie
Golteria rozesłana (Gaultheria procumbens) to krzew z rodziny wrzosowatych. Pewnie ją znasz, ale nie wiesz, że to ona. Zachwyca drobnymi, lśniącymi liśćmi i jaskrawo-czerwonymi, kulistymi owocami. To ona zdobi domy w filmach z motywem Bożego Narodzenia i doskonale wygląda ze znaną nam gwiazdą betlejemską. Jednak walory ozdobne to tylko jedna z wielu cech tej wydawałoby się niepozornej rośliny. Daje ona cenny olejek eteryczny, po który sięga nie tylko medycyna naturalna, ale także przemysł farmaceutyczny. Poznaj go i przekonaj się, że warto go mieć w domu.
Historia: Skąd pochodzi golteria i jej ludowe wykorzystanie?
Golteria rozesłana, zwana jest także zimnotką. Tak mówią na nią ogrodnicy hobbyści, którzy cenią ją za walory estetyczne. Jest to niewielki krzew, dorastający zaledwie do 15 cm wysokości. Obsypana gęsto owocami rozkłada się raczej na boki, tworząc urocze dywany. Kwiaty jej są niepozorne, dzwonkowate, białe, z lekko żółtym zabarwieniem. Zachwycają natomiast owoce, które pojawiają się w okolicach września i długo utrzymują się na gałęziach. Chociaż są one niewielkie i kuliste, to ich jaskrawoczerwony kolor odcina się na tle ciemnozielonych liści. Efekt potęguje jeszcze naturalny połysk.
Ojczyzną golterii rozesłanej jest Ameryka Północna (głównie Kanada), a także Nepal, gdzie do tej pory gęsto rośnie ona w lasach, pokrywając ściółkę leśną. Jest ona dość odporna na trudne warunki atmosferyczne, dlatego chętnie sięgają po nią ogrodnicy w różnych częściach globu. Bez trudu spotkasz ją też w Polsce.
Historyczne wykorzystywanie golterii
W Ameryce Północnej chętnie sięgali po nią jej rdzenni mieszkańcy, wykorzystując do łagodzenia stanów zapalnych. Stosowano okłady z liści na bolące mięśnie i stawy, a także pito napary. Golteria jest rośliną jadalną, chociaż gorzki i niezwykle cierpki smak owoców nie zachęca. Do tej pory jednak w tej formie stosuje się ją w niektórych regionach Ameryki Północnej.
Po rozgnieceniu liście i owoce rośliny wydzielają charakterystyczny zapach - mocny, intensywny, kamforowy, który przypomina niejedną maść rozgrzewającą.
My znamy ją głównie z ogrodów, ale coraz większą popularność zdobywa naturalny olejek eteryczny golteriowy, znany również pod nazwą olejek wintergreen. A to za sprawą jego wyjątkowych właściwości.
Olejek golteriowy - właściwości i zastosowanie: Na co pomaga eteryczny olejek golteriowy?
Najbardziej skomercjalizowana jest esencja pozyskiwana z gatunku Gaultheria procumbens. Jednak do produkcji wykorzystuje się także inne gatunki rośliny, np. fragrantissima, yunnanensis i hispidula. Wydajność procesu destylacji wynosi ok. 2%.
Chociaż w produkcie wyróżniono ok. 130 składników aktywnych, ich udział jest jednak niewielki. Dominuje w niej salicylan metylu, którego stanowi ponad 96% jej składu. Czasem jest to nawet 99%. Składnik ten znamy bardzo dobrze pod inną nazwą. To ASPIRYNA. Golteria jest jej naturalnym źródłem. Pozostałe związki lotne w esencji to, m.in. monoterpeny, beta-pinen, alfa-pinen, sabinen, mircen.
Tak duże stężenie salicylanu metylu sprawia, że jedna łyżeczka naturalnego olejku eterycznego z golterii jest równoważna 90 tabletkom aspiryny!
Jak działa naturalny olejek eteryczny golteriowy?
Wykazuje on właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, rozgrzewające i rozkurczowe. Polecany jest w silnych stanach zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, a także we wsparciu leczenia nasilonego bólu mięśni (np. w czasie grypy) i kręgosłupa. Warto ją mieć przy sobie przy atakach migreny.
Esencja poprawia krążenie krwi, a także wzmacnia układ sercowo-naczyniowy. Może być więc stosowana w profilaktyce chorób wieńcowych.
Olejek wintergreen ma też właściwości detoksykacyjne. Oczyszcza wątrobę, poprawiając funkcjonowanie całego organizmu.
Najnowsze badania potwierdzają także działanie fotoochronne olejku golteriowego. Polscy badacze w 2024 r. wykazali, że ekstrakty z golterii mogą skutecznie chronić ludzkie fibroblasty przed promieniowaniem UVA.
Esencja stosowana w formie okładów i kompresów łagodzi obrzęki, siniaki i stłuczenia, a w formie płukanki pomaga w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej wywołanych drobnoustrojami oraz najbardziej popularnymi grzybami.
Aromaterapia dyfuzorami ultradźwiękowymi z dodatkiem kilku kropli olejku golteriowego działa także na sferę psychiczną. Rozjaśnia umysł, poprawia koncentrację, ułatwia zapamiętywanie. Pozytywnie wpływa także na funkcjonowanie układu sensorycznego.
Bezpieczeństwo: Jak stosować naturalny olejek eteryczny z golterii rozesłanej?
Olejek golteriowy wymaga ostrożności w stosowaniu. Najbezpieczniejsza jest aromaterapia dyfuzorami ultradźwiękowymi, która jest także metodą najbardziej wszechstronną. Do urządzenia wystarczy dodać 3 krople produktu na każde 100 ml wody i rozpylać przez ok. 30 minut.
Najszybsze efekty w przypadku wszelkich bóli, stłuczeń i obrzęków przynosi aplikacja bezpośrednio na skórę. Miejscowo najlepszy jest masaż, holistycznie działa natomiast aromatyczna kąpiel. Należy pamiętać, aby olejek rozpuścić w olejach kosmetycznych. Wystarczą 2 krople esencji na łyżkę bazy. Przygotować można również kompresy — na gazę nasączoną ciepłą wodą należy zastosować 4 krople olejku z golterii.
Środki ostrożności: Czy olejek golteriowy jest trujący?
Olejek wintergreen ze względu na dużą koncentrację jednego składnika aktywnego działa niezwykle silnie. Aplikowany bezpośrednio na skórę może wywołać podrażnienia, dlatego zawsze zalecamy przeprowadzić test skórny przy pierwszym kontakcie z jakąkolwiek esencją roślinną, tym bardziej z golterią.
Olejek golteriowy może być trujący w przypadku bezpośredniego połknięcia. Dlatego, chociaż ma zbawienne działanie na stany zapalne jamy ustnej, raczej nie zalecamy stosować go w formie płukanki. Bezwzględnie należy przechowywać go z dala od dzieci i zwierząt.
Esencja a dzieci: Czy produkty z golterii mogą być stosowane u dzieci?
Produkty te należą do tych olejków eterycznych, które można stosować dopiero od 6 roku życia. Wynika to z dużego stężenia salicylanu metylu. Na młodszych maluchów przeciwbólowo i przeciwzapalnie działają, np. łagodniejsze olejki lawendowe. Warto sięgać po nie w pierwszej kolejności. Zresztą dzieci mało urzeka sam zapach golterii, który może być dla nich drażniący.
Źródła:
- Ojha PK, Poudel DK, Dangol S, Rokaya A, Timsina S, Satyal P, Setzer WN. Volatile Constituent Analysis of Wintergreen Essential Oil and Comparison with Synthetic Methyl Salicylate for Authentication. Plants (Basel). 2022 Apr 17;11(8):1090. doi: 10.3390/plants11081090. PMID: 35448818; PMCID: PMC9030118.
- Aurélien Cuchet, Patrick Jame, Anthony Anchisi, Frédéric Schiets, Christine Oberlin, Jean-Claude Lefèvre, Elise Carénini, Hervé Casabianca, Authentication of the naturalness of wintergreen (Gaultheria genus) essential oils by gas chromatography, isotope ratio mass spectrometry and radiocarbon assessment, Industrial Crops and Products, Volume 142, 2019, 111873, ISSN 0926-6690, https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2019.111873. (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0926669019308830)
- Michel P, Żbikowska HM, Rudnicka K, Gonciarz W, Krupa A, Gajewski A, Machała P, Olszewska MA. Anti-inflammatory, antioxidant and photoprotective activity of standardised Gaultheria procumbens L. leaf, stem, and fruit extracts in UVA-irradiated human dermal fibroblasts. J Ethnopharmacol. 2024 Jan 30;319(Pt 2):117219. doi: 10.1016/j.jep.2023.117219. Epub 2023 Sep 22. PMID: 37742876.
- Michel P, Olszewska MA. Phytochemistry and Biological Profile of Gaultheria procumbens L. and Wintergreen Essential Oil: From Traditional Application to Molecular Mechanisms and Therapeutic Targets. Int J Mol Sci. 2024 Jan 1;25(1):565. doi: 10.3390/ijms25010565. PMID: 38203735; PMCID: PMC10778675.
- Miloš Nikolić, Tatjana Marković, Miloš Mojović, Boris Pejin, Aleksandar Savić, Tamara Perić, Dejan Marković, Tatjana Stević, Marina Soković, Chemical composition and biological activity of Gaultheria procumbens L. essential oil, Industrial Crops and Products, Volume 49,2013, Pages 561-567, ISSN 926-6690, https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2013.06.002.
