Chociaż termin ‘aromaterapia’ nie istniał przed 1928 r - kiedy to francuski chemik Rene Maurice Gattefosse go stworzył, to używanie olejków eterycznych i ekstraktów roślinnych dla ich właściwości leczniczych sięga tysiące lat wstecz.
Najstarsze zapisane wspomnienie o roślinach używanych do celów medycznych sięga 10.000 lat p.n.e, a archiwa starożytnych Sumerów i Egipcjan - 2.500 lat pne. Dane te szczegółowo opisują bogactwo wiedzy na temat ziołolecznictwa. Choć dopiero Papirus Ebersa (1800 r p.n.e) ukazuje ówczesną wiedzę o roślinach i opisuje użycie lekarstw aromatycznych zarówno na schorzenia wewnętrzne jak również problemy ze skórą i oddychaniem.
Starożytnym Egipcjanom przypisuje się także wynalezienie pierwotnego zestawu do destylacji, który umożliwił uzyskanie surowego olejku z drzewa cedrowego. Oni także używali olejków eterycznych z goździków, cynamonu, gałki muszkatołowej i mirry do balsamowania zmarłych. Mniej więcej tym samym czasie w Chinach cesarzowi Shen-Nung, który rządził w roku 2838 p.n.e, przypisuje się wynalezienie rolnictwa i wprowadzenie roślin ziołoleczniczych.
Księga „Klasyczna medycyna wewnętrzna Żółtego Cesarza” (2598 r pne) omawia uciskanie, które było prekursorem akupresury. W tym czasie Chińczycy byli znani z używania roślin aromatycznych w kadzidłach podczas obrzędów religijnych. Niewiele później w Indiach księga Rig Veda omawia ponad tysiąc roślin i ich właściwości lecznicze. Istnieją także dowody, że w Kaszmirze produkowano wyciąg z róży z podwójnie destylowanej wody różanej. Teksty medyczne datowane na około 1700 r p.n.e pokazują, że Babilończycy używali mirry jako składnika wielu przepisów, używano tam także „esencji z cedru”, co wskazuje na podstawową znajomość procesu destylacji.
Egipcjanie, Grecy
Jednak to Egipcjanie właśnie byli najbardziej wpływową cywilizacją i ich wiedza była znana od Egiptu po Mezopotamię i Starożytną Grecję. Tam zielarz Asklepios (działający około 1250 r. p.n.e) i jego córki Panakeja i Hygieja stosowali terapie roślinne znane z przekazów ustnych. Ale to Hipokrates (460-377 r p.n.e) sformułował bardziej naukowe podejście, bazujące na rozpoznaniu i leczeniu przypadków medycznych . Nie tylko badał działanie leków ziołowych, z których część jest współcześnie w użyciu, ale także praktykował odkażanie z przyczyn medycznych i aromatycznych oraz był wielkim zwolennikiem masaży i kąpieli ziołowych.
Teofrastowi przypisuje się założenie botaniki, szczególnie interesował się on perfumami roślinnymi. Megallus zaś, także producent perfum, stworzył perfumy zwane megaleion, na bazie mirry – używano ich w kosmetyce, dla ich zapachu oraz jako lekarstwo dzięki właściwościom przeciwzapalnym i zdolności do leczenia zmian i ran na skórze.
Okres rzymski
Rzymianie powszechnie używali roślin do celów medycznych. Nauczyli się od Egipcjan w jaki sposób destylować wody aromatyczne i używali ich często wraz z olejkami od masażu. Pedanios Dioskurydes w roku 60 n.e napisał 5-tomowy opis około 600 roślin „Da Materia Medica”, włączając w to opisy, jak zmienia się chemia roślin ze względu na glebę, czas roku, wiek rośliny, itd. Jego dzieło jest uważane za prekursora wszystkich współczesnych tekstów farmakologicznych. Claudius Galen (131-201 r n e) napisał ponad 500 traktatów o wszelkich aspektach nauk medycznych – termin „galeniczny” wciąż jest używany w niektórych językach do opisu leków wyprodukowanych ze składników roślinnych i zwierzęcych.
Epoka islamska
W IX wieku uczony Iracki Al-Kindi (800-870 r) dużo pisał o olejkach eterycznych. Z jego książki „Formuły medyczne” jasno wynika, że proces destylacji olejków eterycznych został w tamtym czasie doprowadzony do perfekcji i że wiedział on jak oddzielać i oczyszczać substancje naturalne. To sugeruje, że w średniowieczu Arabowie wskrzesili i udoskonalili destylację. Napisał także „Księgę chemii perfum i destylacji”, która zawiera ponad 100 przepisów na użycie olejków eterycznych. Księga przedstawiała diagram i opisy urządzeń potrzebnych do destylacji. W wieku XI urodzony w Persji lekarz i filozof, Avicenna napisał 5-tomową encyklopedię medyczną „Al-Qanun fi al-Tibb” (Kanon nauki medycznej). Poza tym wynalazł rurkę chłodzoną, z pomocą której można było otrzymywać olejki roślinne. Rurka spiralna umożliwiała oparom roślinnym i parze chłodzić się bardziej efektywnie, dzięki czemu pomagała utrzymać właściwości lecznicze otrzymanym olejkom.
Średniowiecze
Mniej więcej w tym samym czasie alchemicy w Europie dopracowywali metody destylacji w poszukiwaniu złota. W medycynie Hipokratesa było wspomniane, że 4 temperamenty – sangwiniczny, choleryczny, flegmatyczny i melancholiczny odpowiadają czterem pierwiastkom – ziemi, powietrzu, ogniowi i wodzie. Destylację uważano za symbol oczyszczenia i skoncentrowania sił duchowych w jeden brakujący element – kwintesencję. Etapy procesu destylacji były porównywalne z etapami wewnętrznej transformacji psychicznej, rozpadu i połączenia, podzielenia (czarny, ołów), wydobycia (biały, rtęć), syntezy (czerwony, siarka) i sublimacji (złoto, lapis). Wierzono, że musi istnieć bardziej subtelny pierwiastek – piąty element, lub ‘eter’, i już myślano, że udało się go znaleźć – stąd wywodzi się słowo „eteryczny”
W tym samym czasie pojawił się wolumin anglosaksoński „The Leech Book of Bald” – kładł on nacisk na właściwości ziół i kwiatów. W XII w św. Hildegarda z Bengen napisała serię medyczną „Physica”, która zawierała wiele zaleceń użycia środków ziołowych jak również aluzji do ówczesnego tradycyjnego zielarstwa ludowego. Hildegarda hodowała także i destylowała lawendę dla jej właściwości medycznych. W XIV w. wraz z pojawieniem się Czarnej Śmierci i innych chorób, wielu ludzi zaczęło dostrzegać związek pomiędzy roślinami aromatycznymi a zdrowiem, nawet jeśli tłumaczono to sobie głównie magią. Wiele zamożnych rezydencji miało specjalne pomieszczenia przeznaczone na destylarnie do produkcji wód aromatycznych i środków ziołowych.
W XV wieku (renesans) powszechnie używano olejków, np. z cedru, żywicy olibanu (kadzidłowiec) , jałowca, róży i szałwii lekarskiej – choć w większości stosowano proces parzenia a nie destylowania. Był to okres wielkich odkryć geograficznych i wiele nowych gatunków roślin pojawiło się w Europie. Wynalezienie prasy drukarskiej dodatkowo przyczyniło się do lawinowego wzrostu ilości tekstów medycznych publikowanych w Europie. W tym czasie urodzony w Szwajcarii Paracelcus (1493-1541), alchemik i radykalny myśliciel, ukuł termin „esencja”. Jego prace rzucały wyzwania naturze alchemii, ponieważ skupiały się na identyfikowaniu aktywnych składników każdej z roślin.
XVI – XVII wiek
W XVI i XVII wieku wielu aptekarzy rozpoczęło swoją działalność, najbardziej znanym był Nicholas Culpeper (1616-1654). Otworzył on aptekę w Londynie i wydał książkę „The English Physitian” („Medyk angielski”), w której połączył obserwacje na temat ziół i ich zastosowań z ich astrologicznymi właściwościami. W 1664 pojawiła się w Niemczech „The Krauter Book” („Księga roślin”) omawiająca zastosowanie ponad 3000 roślin europejskich. Kolejny wiek byÂł Âświadkiem powszechnego wprowadzenia olejków eterycznych w medycynie, zaś powrót dżumy zwiększył zapotrzebowanie na substancje aromatyczne.
XIX wiek
W XIX wieku przemysł perfumeryjny stał się bardzo dochodowy, szczególnie prężnie działał we Francji w rejonie Montpelier, Narbonne i Grasse. Coraz modniejsze stały się specjalne buteleczki na perfumy. Chemicy rozpoznawali różne składniki olejków eterycznych i dzieli je na kategorie, takie jak: „geraniol”, „citronellol”, itd., co stało się postawą do tworzenia nowoczesnych leków. Na początku XIX w Szwed Per Henrik Ling rozwinął system masażu bazujący na wiedzy o gimnastyce, anatomii i fizjologii. Ten system rozwinął się w typ masażu, którego używa się do dzisiaj w aromaterapii.
Wczesny wiek XX
Na przełomie XIX i XX wieku W. Hale-White, lekarz i wykładowca medycyny w szpitalu Guy’s w Londynie wydał „Pharmacology and Therapeutics” („Farmakologia i Terapeutyka”), która zawierała obszerną część poświęconą olejkom eterycznym i masażowi. Zalecał masaż na różne dolegliwości i rozpoznawał efekty psychologiczne, jakie mają niektóre olejki eteryczne. W 1928 francuski chemik Rene Maurice Gattefosse ukuł termin „aromaterapia” i zainteresował się właściwościami leczniczymi olejków eterycznych po tym, jak poparzył sobie ramię, a następnie włożył ją do kadzi z olejkiem waniliowym, ponieważ była to pierwsza rzecz, jaka przyszła mu do głowy. Rzekomo był szczerze zdumiony tym, jak szybko ramię się zagoiło nie pozostawiając blizn. W efekcie stał się zwolennikiem używania olejków eterycznych w całości, bez ekstrahowania z nich składników. W 1937 r. napisał „Aromatherapie: Les Huiles essentielles hormones vegetales”, której wznowienia są do dziś drukowane.
Dzisiaj
W latach czterdziestych austriacka biochemik Marguerite Maury rozwinęła zastosowania olejków eterycznych dla masażu. Była także zwolenniczką zindywidualizowanych zaleceń, biorących pod uwagę czynniki psychologiczne i fizyczne. Napisała książkę „Sekret młodości” i intensywnie nauczała w Wielkiej Brytanii w latach piędziesiątych. Mniej więcej w tym samym czasie francuski doktor Jean Valnet zaczął używać olejków eterycznych do leczenia zaburzeń medycznych i psychiatrycznych. Opublikował swoje badania w „Aromaterapia Praktyczna” w 1964 r., choć wiele z jego uwag dotyczy zastosowania ziół, a nie olejków eterycznych.
Dziś obserwujemy wzrastające zainteresowanie używaniem produktów naturalnych, włączając w to olejki eteryczne dla terapeutyki, kosmetyki, dla ich korzystnych właściwości aromatycznych, co wzmaga zainteresowanie aromaterapią.